Η πρωτοχρονιά του 2024 σε διάφορες εποχές, σε διάφορους λαούς και πολιτισμούς
from the series of short articles about calendars
Σε λίγο ξεκινά μια νέα χρονιά, η ανάγκη του ανθρώπου να μπαίνει σε ένα νέο κύκλο, προχωρώντας σπειροειδώς τη ζωή του, ακολουθώντας τη μητέρα φύση και τον κύκλο των εποχών της. Ένας πλήρης κύκλος φαινόμενης περιστροφής του Ήλιου γύρω από τη Γη μας δίνει το έτος. Ένας πλήρης κύκλος φάσεων της Σελήνης που ταυτίζεται χρονικά με ένα πλήρη κύκλο περιστροφής της Σελήνης γύρω από τη Γη μας δίνει τον μήνα. Κι έτσι ένα ημερολόγιο για να παρακολουθεί ταυτόχρονα και τους 2 κύκλους πρέπει να είναι ηλιο-σεληνιακό, όπως ήταν το αρχαίο Ελληνικό Αττικό και το Εβραϊκό, που συνεχίζει μέχρι και σήμερα. Σε αυτά τα ημερολόγια κάθε ημερομηνία δείχνει και τη τρέχουσα φάση της Σελήνης, πχ. σήμερα (Πρωτοχρονιά του 2024) είναι 20 του Ποσειδεώνος του 3ου έτους της 700ης Ολυμπιάδος στο Αττικό Ημερολόγιο, 20 του Tevet του έτους 5784 από ιδρύσεως κόσμου στο Εβραϊκό, 19 του Djumada l-Akhira του έτους 1445 από την Εγίρα (τη μετανάστευση του Προφήτη) στο Μουσουλμανικό, 21 του Margasirsa του έτους 2080 V.S. στο παραδοσιακό Ινδουιστικό, 20 του 11ου μήνα του έτους Gui-mao έτους του λαγού στο Κινέζικο, οπότε έτσι κάποιος γνωρίζει και την τρέχουσα φάση της Σελήνης που είναι 10 ημερών. Η ευφυΐα των ηλιακο-σεληνιακών συνίσταται στην παρεμβολή ενός επιπρόσθετου μήνα στα 7 από τα 19 έτη του λεγόμενου 19-ετούς κύκλου του Μέτωνος. Υπήρχαν όμως και καθαρά ηλιακά όπως το Αιγυπτιακό, όπου δεν υπήρχε καμία πληροφορία της τρέχουσας φάσης της Σελήνης αλλά και καθαρά σεληνιακά όπως το Μουσουλμανικό, όπου το έτος των 12 μηνών χάνει κάθε χρόνο σε σχέση με την πραγματική διάρκεια 11 ημέρες.
Πότε άραγε και γιατί γιορτάζουν οι διάφοροι λαοί τις πρωτοχρονιές τους;
Όλοι στον ‘πολιτισμένο’ δυτικό μας κόσμο που έχει καπελώσει πολιτιστικά τους υπόλοιπους ακολουθούμε το λεγόμενο Γρηγοριανό ημερολόγιο, μετεξέλιξη του Ιουλιανού, μετεξέλιξη του αρχαίου Ρωμαϊκού ημερολογίου, όπου η έναρξη του έτους ορίζεται την 1η Ιανουαρίου. Σχετικά με τα ονόματα των μηνών αλλά και των ημερών του δικού μας ημερολογίου, μπορείτε να δείτε την αναλυτική περιγραφή στο:
Ονόματα και μήνες του ημερολογίου
Η χρονολογία που ακολουθούμε εισήχθη το 535 από τον μοναχό τον Διονύσιο τον Μικρό, ο οποίος όμως δεν είναι και σίγουρο ότι εκτίμησε σωστά το έτος γεννήσεως του ‘Ιησού’, με βάση το οποίο υπολογίζεται κάθε έτος στην λεγόμενη χρονολόγηση AD. Αναλυτική περιγραφή του project του Διονύσιου μπορείτε να δείτε στο:
Το project του Διονύσιου του Μικρού
Η μεγάλη αλλαγή που συνέβη στον Δυτικό και αργότερα στον Ανατολικό Χριστιανικό κόσμο ήταν η μετάβαση από το Ιουλιανό στο Γρηγοριανό ημερολόγιο, την επομένη της 4ης Οκτωβρίου του 1582 που δεν ονομάστηκε 5η αλλά 15η Οκτωβρίου, προχωρώντας το κατά 10 ημέρες και επαναφέροντας έτσι το ημερολόγιο σε συγχρονισμό με τις εποχές, τις ισημερίες και τα ηλιοστάσια. Αυτή η αλλαγή πέρασε στις χώρες που ακολουθούσαν το Ρωμαιοκαθολικό Δόγμα, ενώ δεν έγινε αποδεκτό από τις προτεσταντικές χώρες, οι οποίες το αποδέχθηκαν αργότερα, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και οι αποικίες του που έκαναν την μετάβαση την επομένη της 2ας Σεπτεμβρίου του 1752 που δεν ονομάστηκε 3η Σεπτεμβρίου αλλά 14η Σεπτεμβρίου, προχωρώντας το κατά 11 ημέρες. Στις ορθόδοξες χώρες η μετάβαση έγινε ακόμη αργότερα, όπως στην Ελλάδα που έγινε την επομένη της 15ης Φεβρουαρίου του 1923 που δεν ονομάστηκε 16η Φεβρουαρίου αλλά 1η Μαρτίου, προχωρώντας το κατά 13 ημέρες.
Επίσης πρέπει να σημειωθεί ότι δεν είχαν οι Ευρωπαϊκοί λαοί πάντα την 1η Ιανουαρίου ως πρωτοχρονιά. Οι Άγγλοι και οι Σκωτσέζοι είχαν μεταθέσει την πρωτοχρονιά από το 1100 στην 25η Μαρτίου μέχρι το 1600 και το 1752, οπότε οι Σκωτσέζοι και οι Άγγλοι αντίστοιχα το έθεσαν και πάλι στην γνωστή 1η Ιανουαρίου. Επίσης η Βυζαντινή αυτοκρατορία είχε ως πρωτοχρονιά την αρχή της Ινδίκτου, 1η Σεπτεμβρίου.
Κάποιοι διατήρησαν το παλαιό ημερολόγιο (οι λεγόμενοι παλαιοημερολογίτες), οπότε εορτάζουν την πρωτοχρονιά του2019 την 14 Ιανουαρίου 2019. Η κλιμάκωση της απόκλισης μεταξύ των 2 ημερολογίων θα κάνει τους παλαιοημρολογίτες να γιορτάσουν την πρωτοχρονιά του 25000 (μ.Χ.) την 5η Ιουλίου και το Πάσχα την 28η Σεπτεμβρίου. Λεπτομέρειες για την μετάβαση από το Ιουλιανό στο Γρηγοριανό ημερολόγιο μπορείτε να βρείτε στο:
Η μετάβαση από το Ιουλιανό στο Γρηγοριανό Ημεοολόγιο
Για να δούμε στη συνέχεια την πρωτοχρονιά στους υπόλοιπους πολιτισμούς.
Στους αρχαίους Αθηναίους ως έναρξη του έτους του Αττικού ημερολογίου οριζόταν η 1η ημέρα σεληνιακού μήνα μετά το Θερινό Ηλιοστάσιο, η 1η του μήνα Εκατομβαιώνος. Αυτή πέφτει περίπου στο διάστημα 21 Ιουνίου με 21 Ιουλίου. Οι χρονολογήσεις ακολουθούσαν διάφορες συμβάσεις, όπως το όνομα του Επώνυμου Άρχοντος κλπ αλλά από τα Ελληνιστικά χρόνια και μετά συνηθίζεται με βάση την 1η Ολυμπιάδα του 776 (π.Χ) και το έτος της τρέχουσας τετραετίας. Του χρόνου η έναρξη του Αττικού ημερολογίου θα είναι την 6η Ιουλίου του 2024 (1η Εκατομβαιώνος του 4ο έτους της 700ης Ολυμπιάδος).
Στους Εβραίους ως έναρξη του έτους ορίζεται η εγγύτερη 1η ημέρα σεληνιακού μήνα προς την φθινοπωρινή ισημερία (23η Σεπτεμβρίου), η η 1η του μήνα Tishri. Η χρονολόγηση ορίζεται με βάση την ημέρα της Δημιουργίας, που περιγράφεται στην Γένεση της Πεντατεύχου, η οποία έχει εκτιμηθεί (!) ότι ήταν η 7η Οκτωβρίου του 3761 (π.Χ.) Του χρόνου η έναρξη του Εβραϊκού έτους θα είναι την 3η Οκτωβρίου 2024 (1η Tishrei του 5785 Anno Mundi). Σχετικά με την εκτίμηση της ημερομηνίας της Δημιουργίας του κόσμου από τους Εβραίους και αργότερα τους Βυζαντινούς, μπορείτε να δείτε αναλυτικά στο:
Το έτος δημιουργίας του κόσμου κατά τους Εβραίους και τους Βυζαντινούς
Στους Μουσουλμάνους η έναρξη των ετών τους ορίζεται από το γεγονός της μετανάστευσης (Hijr, εξ ου και το όνομα του ημερολογίου Hijri) του Προφήτη τους Μωάμεθ από την Μέκκα στη Μεδίνα, την 16η Ιουλίου του 622 (μ.Χ.) Η έναρξη κάθε έτους ορίζεται από την 1η του μήνα Muharram, η οποία όμως λόγω του ελαττώματος του ημερολογίου απαγόρευσης εμβόλιμων μηνών (η οποία υπάρχει μάλιστα στο Κοράνι από τον ίδιο τον Προφήτη, για να μην ακολουθούν την τακτική των απίστων, παρόλο που είναι σωστή) μετατίθεται συνεχώς σε σχέση με τα υπόλοιπα συγχρονισμένα με τις εποχές ημερολόγια. Έτσι η έναρξη του Μουσουλμανικού έτους διανύει όλη την γκάμα των εποχών, καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνα, άνοιξη μέσα σε 36 περίπου χρόνια. Του χρόνου η πρωτοχρονιά τους θα πέσει την 8η Ιουλίου του 2024 (1η Muharram του 1445 Anno Hejira).
Δεν θέλησαν όμως όλοι οι μουσουλμάνοι να συνεχίσουν την εσφαλμένη αυτή τακτική των κολοβών ετών και έτσι οι Πέρσες, οι Αφγανοί και οι Κούρδοι ακολουθούν ένα εντελώς διαφορετικό ημερολόγιο από τους υπόλοιπους Μουσουλμάνους, βασισμένο σε ακριβέστατους υπολογισμούς του μεγάλου Πέρση μαθηματικού, αστρονόμου και ποιητή Omar Khayyam, καθιστώντας έτσι το Περσικό ημερολόγιο ακριβέστερο ακόμη και από το Γρηγοριανό. Το ημερολόγιο αυτό ακολουθεί ένα ειδικό αλγόριθμο χαρακτηρισμού ενός έτους ως δίσεκτου, που είναι ακριβέστερος του δικού μας. Ως έναρξη του έτους ορίζεται η εαρινή ισημερία (21η Μαρτίου), ενώ η χρονολόγηση έχει ως αρχή και πάλι το έτος μετανάστευσης του Προφήτη Μωάμεθ. Του χρόνου η πρωτοχρονιά τους θα πέσει την 20η Μαρτίου 2024 (1η Farvardin κατά τους Ιρανούς ή 1η Hamal/Wray (Aries) κατά τους Αφγανούς Παστού ή 1η Xakelêwe κατά τους Κούρδους του έτους 1403 Anno Hejira). Περισσότερα για την απίστευτη ακρίβεια του Περσικού ημερολογίου μπορείτε να δείτε στο:
Η απίστευτη ακρίβεια του Περσικού ημερολογίου
Στους Κόπτες ως έναρξη του έτους ορίζεται η 1η ημέρα του μήνα Θωτ (από τον αρχαίο θεό των Αιγυπτίων), η οποία στο Ιουλιανό ημερολόγιο συνέπιπτε με την 29η Αυγούστου, άρα τώρα πλέον στο Γρηγοριανό ημερολόγιο έχει μετατεθεί στην 11η/12η Σεπτεμβρίου (12η όταν το επόμενο έτος είναι δίσεκτο). Η χρονολόγησή τους ξεκινά από το έτος 284 (μ.Χ.) κατά το οποίο ανέλαβε ως αυτοκράτωρ ο Διοκλητιανός, επειδή θέλουν να σηματοδοτήσουν την χρονιά που καταλαμβάνει την εξουσία αυτός που εκτέλεσε τον μεγαλύτερο διωγμό εναντίον των χριστιανών. Για τον λόγο αυτό η επίσημη χρονολόγησή τους έχει τον τίτλο Anno Martyri (από την εποχή των Μαρτύρων). Του χρόνου η πρωτοχρονιά τους θα πέσει την 11η Σεπτεμβρίου 2024 (1η Thout του 1741 Anno Martyri). Για λεπτομερή ανάλυση του ημερολογίου των Κοπτών μπορείτε να δείτε στο:
Το Κοπτικό Ημερολόγιο
Στο Αιθιοπικό ημερολόγιο ως έναρξη του έτους ορίζεται η 1η ημέρα του μήνα Maskarram, η οποία στο Ιουλιανό ημερολόγιο συνέπιπτε με την 29η Αυγούστου, άρα τώρα πλέον στο Γρηγοριανό ημερολόγιο έχει μετατεθεί στην 11η/12η Σεπτεμβρίου (12η όταν το επόμενο έτος είναι δίσεκτο). Η χρονολόγησή τους ξεκινά από το έτος 8 (μ.Χ.), το οποίο θεωρούν ως έτος γεννήσεως του Χριστού, σύμφωνα με την εκτίμηση του Annianus. Η επίσημη χρονολόγησή τους έχει τον τίτλο Amätä Məhrät (Εποχή του Ελέους). Του χρόνου η πρωτοχρονιά τους θα πέσει την 11η Σεπτεμβρίου 2024 (1η Maskarram του 2017 Amätä Məhrät). Για λεπτομερή ανάλυση του Αιθιοπικού ημερολογίου μπορείτε να δείτε στο:
Το Αιθιοπικό Ημερολόγιο
Στο Αρμενικό ημερολόγιο ως έναρξη του έτους ορίζεται η 1η ημέρα του μήνα nawasard-iʿ, η οποία κατά την έναρξη του ημερολογίου το έτος 552 (μ.Χ.) συνέπιπτε με την 11η Ιουλίου (στο ισχύον τότε Ιουλιανό ημερολόγιο). Το Αρμενιακό όμως ημερολόγιο έχει την ιδιομορφία να μην εισάγει δίσεκτες ημέρες, να θεωρεί δηλαδή όλα έτη 365 ημερών. Για τον λόγο αυτό ολισθαίνει συνεχώς σε σχέση τόσο με το παλαιό (Ιουλιανό) ημερολόγιο όσο και με το νέο (Γρηγοριανό) ημερολόγιο, οπότε η έναρξη του έτους αλλάζει κάθε 4 έτη με αποτέλεσμα η πρωτοχρονιά τους, αφού πέρασε όλες τις ημερομηνίες του Ιουλιανού/ Γρηγοριανού ημερολογίου, συνέβη και πάλι την 11η Ιουλίου (24η Ιουλίου με το νέο ημερολόγιο) μετά από 1460 έτη, δηλαδή το έτος 2013 (μ.Χ.) Του χρόνου η πρωτοχρονιά τους θα πέσει την 21η Ιουλίου 2024 (1η nawasard-i του έτους 1474 Αρμενικής Εποχής). Για λεπτομερή ανάλυση του Αρμενικού ημερολογίου μπορείτε να δείτε στο:
Το Αρμενικό Ημερολόγιο
Στο ημερολόγιο της νεότερης και πολύ εξαπλωμένης θρησκείας των Baha’i η πρωτοχρονιά ορίζεται σε συγχρονισμό με το Περσικό ημερολόγιο, κατά την εαρινή ισημερία, 21η Μαρτίου. Η έναρξη χρονολόγησης είναι το έτος 1844 (μ.Χ.) κατά το έτος Διακήρυξης της Αλήθειας του μεγάλου Προφήτη των Baha’i, τον Bab. The Baha'i Calendar starts in the spring equinox of 1844 AD (21st of March), with each year starting on the spring equinox computed through the algorithm used in the Persian Calendar. Year 1844 A.D (year of the Declaration of Bab) is the year 1 of Baha'i's, so 2018 A.D. is 175 B.E. (Bab Era). Του χρόνου η πρωτοχρονιά τους θα πέσει την 20η Μαρτίου 2024 (1η του μήνα Bahá (Λάμψη) του έτους 181 της Eποχής μετά τον Bab). Για λεπτομερή ανάλυση του ημερολογίου των Baha’I, μπορείτε να δείτε στο:
Το Ημερολόγιο Baha'i