The Swiss (Claude Adrien Helvétius) (26 Jan 1715 - 26 Dec 1771) was a French philosopher and mason, who emphasized in every circumstance the equality of all people in terms of possibilities.
His philosophical studies resulted in the production of the famous work On the Spirit (De l'esprit). Originally published in 1758 with the intent of becoming Montesquieu's competing book Spirit of the Laws, Helvétius reacted strongly to Montesquieu's theory that climate change affects the character of nations.
The University of Sorbonne condemned the book, while clerics convinced the courts that it was full of the most dangerous doctrines. The book was declared heretical and atheistic by the Church and the State and was burned. Helvétius frightened by the storm that lifted, wrote three separate humiliating renouncements. Despite his later declarations, the book was eventually burned publicly by the Paris performer.
Ελληνική εκδοχή
Ο Ελβέτιος (Claude Adrien Helvétius) (26 Ιαν 1715 – 26 Δεκ 1771) ήταν Γάλλος φιλόσοφος και μασόνος, αυτός που τόνιζε σε κάθε περίσταση την ισότητα όλων των ανθρώπων απότην άποψη των δυνατοτήτων.
Οι φιλοσοφικές του μελέτες κατέληξαν στην παραγωγή του διάσημου έργου του Περί του πνεύματος (De l'esprit). Αρχικά εκδόθηκε το 1758 με την πρόθεση να αποτελέσει το ανταγωνιστικό βιβλίο Το Πνεύμα των Νόμων του Montesquieu, με τον Helvétius να αντιδρά σθεναρά εναντίον της θεωρίας του Montesquieu ότι η κλιματική αλλαγή επηρεάζει τον χαρακτήρα των εθνών.
Το έργο τράβηξε αμέσως την προσοχή και ξεσήκωσε ισχυρή αντίδραση, ειδικά από τον διάδοχο Λουδοβίκο, γιο του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΕ’. Ο Γενικός Υπασπιστής Joly de Fleury το καταδίκασε στο Κοινοβούλιο των Παρισίων τον Ιανουάριο 1759. Επίσης το Πανεπιστήμιο της Σορβόννης καταδίκασε το βιβλίο, ενώ οι κληρικοί έπεισαν τα δικαστήρια ότι ήταν γεμάτο από τα πιο επικίνδυνα δόγματα. Το βιβλίο ανακηρύχθηκε ως αιρετικό και αθεϊστικό από την Εκκλησία και την Πολιτεία και κάηκε στην πυρά. Ο Helvétius τρομαγμένος από τη θύελλα που σήκωσε έγραψε τρεις ξεχωριστές ταπεινωτικές αποκηρύξεις. Παρά τις δηλώσεις ορθοδοξίας εκ μέρους του, τελικά το βιβλίο κάηκε δημόσια από τον εκτελεστή των Παρισίων.
Είχε όμως το βιβλίο αρνητικές επιπτώσεις και στους υπόλοιπους φιλοσόφους και ειδικά τον Denis Diderot, και το μεγάλο έργο που είχε αναλάβει στο πλαίσιο της Encyclopedie. Οι θρησκευτικές αρχές, ειδικά οι Ιησουίτες και ο νέος πάπας άρχισαν να φοβούνται την εξάπλωση του αθεϊσμού και ήθελαν να επιτεθούν στη ‘σύγχρονη σκέψη’ σκληρά και γρήγορα. Το De l'esprit κατέστη ο κατάλληλος αποδιοπομπαίος τράγος προς αυτή την κατεύθυνση.
Η φιλοσοφία του Helvétius ανήκει στη λεγόμενη Εγωιστική (Egoist) σχολή: Όλες οι ικανότητες του ανθρώπου μπορούν να αναχθούν στη φυσική αίσθηση, τη μνήμη, τη σύγκριση και την κρίση. Η μόνη μας διαφορά από τα κατώτερα ζώα βρίσκεται στην εξωτερική μας οργάνωση. Το προσωπικό συμφέρον, βασισμένο στην αγάπη της απόλαυσης και τον φόβο του πόνου, είναι η μόνη πηγή των κρίσεων, των πράξεων και των συναισθημάτων. Τα ανθρώπινα όντα κινητοποιούνται αποκλειστικά από την επιδίωξη της απόλαυσης και την αποφυγή του πόνου. «Αυτά τα δυο», λέει, «είναι και πάντα θα είναι οι μόνες αρχές δράσης του ανθρώπου». Ακόμη και η αυτό-θυσία επιλέγεται από το γεγονός ότι η αίσθηση της επικείμενης απόλαυσης υπερισχύει του συνοδευτικού πόνου και έτσι είναι το αποτέλεσμα ελεύθερου υπολογισμού.
Δεν έχουμε κατά τον Helvétius ελευθερία επιλογής μεταξύ του καλού και του κακού. Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως το απόλυτο δίκαιο – οι ιδέες περί του τι είναι δίκαιο και τι άδικο αλλάζουν ανάλογα με τα έθιμα.
«Όλοι οι άνθρωποι», υποστηρίζει ο Helvétius, «έχουν ίση προδιάθεση για κατανόηση». Όντας ένας από τους Γάλλους Διαφωτιστές που ακολουθούσαν τις αρχές του Locke, θεωρούσε τον ανθρώπινο νου ως άγραφο πίνακα και μάλιστα όχι μόνο από έμφυτες ιδέες αλλά και από έμφυτες φυσικές προδιαθέσεις. Η περιφερειακή συγκρότηση είναι το πολύ ένας περιφερειακός παράγοντας που επιδρά στον χαρακτήρα και τις ικανότητες των ανθρώπων. Κάθε φαινομενική ανισότητα είναι ανεξάρτητη από τη φυσική οργάνωση και έχει την αιτία της στην άνιση επιθυμία για εκπαίδευση. Αυτή η επιθυμία πηγάζει από τα πάθη, στα οποία όλοι οι άνθρωποι υπόκεινται στον ίδιο βαθμό. Χρωστάμε τα πάντα στην εκπαίδευση.
Αυτή η φυσική ισότητα εφαρμόζεται σε όλους τους ανθρώπους και όλα τα έθνη, οπότε οι διαφορές στα εθνικά χαρακτηριστικά δεν είναι το αποτέλεσμα έμφυτων διαφορών μεταξύ των ανθρώπων αλλά μάλλον ένα παράπλευρο αποτέλεσμα του εκπαιδευτικού συστήματος και της κυβέρνησης. «Κανένα έθνος», γράφει ο Helvétius, «δεν έχει τον λόγο να θεωρεί τον εαυτό του ανώτερο από τα άλλα μέσω κάποιας έμφυτης προίκας».
Αυτή η ριζική εξισωτική άποψη της φιλοσοφίας του Helvétius έκανε τον Diderot να σημειώσει ότι αν είναι σωστή, τότε το De l'esprit θα μπορούσε κάλλιστα να έχει γραφτεί από τον φύλακα σκύλων του Helvétius.
Εφόσον όλοι οι άνθρωποι έχουν το ίδιο φυσικό δυναμικό, ο Helvétius υποστηρίζει ότι όλοι έχουν και την ίδια ικανότητα μάθησης. Συνεπώς, η εκπαίδευση είναι η μέθοδος για την αναμόρφωση της κοινωνίας, και δεν υπάρχουν όρια για δραστικές κοινωνικές προόδους που μπορεί να επιφέρει η κατάλληλη κατανομή εκπαίδευσης. Αν και οι άνθρωποι φαίνονται να κατέχουν συγκεκριμένες ποιότητες σε μεγαλύτερη αφθονία από κάποιους γείτονές τους, η εξήγηση για την κατάσταση αυτή δεν είναι υπερβατική αλλά η διαφορά αυτή προκαλείται από την εκπαίδευση, τους νόμους και την κυβέρνηση. «Το ότι συναντάμε στο Λονδίνο πολύ πιο συχνά καλλιεργημένους ανθρώπους απ’ ότι στη Γαλλία οφείλεται στο ότι κάθε πολίτης της Αγγλίας έχει ένα μερίδιο της γενικής διαχείρισης των πραγμάτων… Η τέχνη της διαμόρφωσης ανθρώπων», καταλήγει, «είναι σε κάθε χώρα στενά συνδεδεμένη με τον τύπο της κυβέρνησης».
Το De l'esprit μεταφράστηκε σχεδόν σε όλες τις Ευρωπαϊκές γλώσσες. Ο Βολταίρος έλεγε ότι στερείται πρωτοτυπίας. Ο Rousseau δήλωσε ότι η μεγάλη ανθρωπιά του συγγραφέα τον οδήγησε να γράψει και να διαδώσει τέτοια λάθη στους μαθητές του. Ο Grimm έλεγε ότι όλες οι ιδέες του βιβλίου είναι δανεισμένες από τον Diderot. Η Madame du Deffand ένιωσε ότι ο Helvétius σήκωσε όλη αυτή τη θύελλα γιατί απλά είπε ανοιχτά όσα σκεφτόταν ο καθένας κρυφά. Τέλος η Madame de Graffigny ισχυριζόταν ότι όλα τα καλά πράγματα του βιβλίου συνελέγησαν στο σαλόνι της. Τέλος πρεπει να επισημανθεί η αφελής κατάταξή του στους υλιστές, από τη στιγμή που ήταν οργανωμένος μασόνος.
