François-Marie Arouet (21 Nov 1694 - 30 May 1778), known as Voltaire, was a French Renaissance writer, historian and philosopher renowned for his wit of his words, his criticism of Christianity, in particular of the Roman Catholic Church, as well as his defense of freedom of speech, freedom of religion, and state-church separation.
Voltaire was a prolific writer, producing work in every kind of discourse, including plays, poems, short stories, treatises, historical as well as scientific essays. He wrote more than 20,000 letters and more than 2,000 books and brochures.
Like most Enlightenment thinkers, Voltaire was a realist, a supporter of a god who created and set in motion the universe without the slightest interference later and without the supposed communications of god and man. In a 1763 study, Voltaire advocated tolerance for other religions and ethnicities.
in a letter to Frederick II of Prussia on January 5, 1767, he writes of Christianity: "Our (ie Christian) religion is certainly the most ridiculous, irrational and bloodthirsty religion that ever infected the world. Your Excellency will provide mankind with an eternal service by uprooting this miserable prevention, I do not mean among the people of the mob who are no longer worthy of enlightenment, and who are eager for every yoke, I mean among honest people who think and and those who like to think".
Ελληνική εκδοχή
«Τι είναι πίστη; Είναι το να πιστεύεις κάτι που είναι προφανές; Όχι. Είναι εντελώς προφανές στο νου μου ότι υπάρχει ένα αναγκαίο, αιώνιο, ανώτερο και νοήμον ον. Αυτό όμως δεν είναι ζήτημα πίστης αλλά του ορθού λόγου » (Βολταίρος)
Ο François-Marie Arouet (21 Νοεμ. 1694 – 30 Μαΐου 1778), γνωστός ως Βολταίρος (Voltaire), ήταν Γάλλος συγγραφέας της Αναγέννησης, ιστορικός και φιλόσοφος φημισμένος για το πνευματώδες των λόγων του, την κριτική του στον Χριστιανισμό, ιδίως την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, καθώς επίσης για την υπεράσπιση της ελευθερίας του λόγου, την ελευθερία της θρησκευτικής θέσης και τον διαχωρισμό κράτους – εκκλησίας.
Ο Βολταίρος ήταν πολυσχιδής συγγραφέας, παράγοντας έργο σε κάθε είδος του λόγου, περιλαμβανομένων θεατρικών έργων, ποιημάτων, διηγημάτων, πραγματειών, ιστορικών αλλά και επιστημονικών δοκιμίων. Έγραψε περισσότερα από 20,000 επιστολές και περισσότερα από 2,000 βιβλία και μπροσούρες.
Ο Βολταίρος επανέφερε την ιστοριογραφία στις βάσεις των πραγματικών γεγονότων μελετημένων ορθολογικά. Απέρριπτε ασυζητητί παραδοσιακές βιογραφίες στις οποίες παρενέβαιναν υπερφυσικές δυνάμεις. Οι γνωστότερες ιστορικές του μελέτες είναι η Ιστορία του Καρόλου ΙΒ’ (1731), η Εποχή του Λουδοβίκου ΙΔ’ (1751), και η Πραγματεία επί των Ηθών και του Πνεύματος των Εθνών (1756). Δεν εστιάζεται στα διπλωματικά και ιστορικά γεγονότα αλλά στα έθιμα, την κοινωνική ιστορία και τα επιτεύγματα στις ιστορίες και τις τέχνες. Η Πραγματεία εξετάζει την πρόοδο του ανθρώπινου πολιτισμού σε παγκόσμιο πλαίσιο, απορρίπτοντας έτσι και τον εθνικισμό και το παραδοσιακό Χριστιανικό πλαίσιο αναφοράς. Αντιμετώπιζε την Ευρώπη ως ένα όλο παρά σαν μια συλλογή εθνών. Όπως καταγράφει στο λήμμα Ιστορία της Encyclopédie του Diderot: "Κάποιος απαιτεί από τους σύγχρονους ιστορικούς περισσότερες λεπτομέρειες, καλύτερα θεμελιωμένα γεγονότα, ακριβείς ημερομηνίες, μεγαλύτερη προσοχή στα έθιμα, στους νόμους, στα ήθη, στο εμπόριο, την οικονομία, στη γεωργία και τον πληθυσμό."
Τα περισσότερα πεζά έργα του και ρομάντζα έχουν τη μορφή πολεμικής. Στον Candide επιτίθεται στην παθητικότητα που προκύπτει από τη φιλοσοφία αισιοδοξίας του Leibniz μέσω του χαρακτήρα του Pangloss και το συχνό ρεφραίν του ότι οι περιστάσεις είναι "οι καλύτερες από όλους τους δυνατούς κόσμους".
Ο Βολταίρος έφριττε με την κακομεταχείριση των ανθρώπων από την βασιλική εξουσία και τον κλήρο, καθώς και για τις προλήψεις και την μισαλλοδοξία με την οποία είχε μπολιάσει ο κλήρος τον λαό. Είχε νιώσει τις συνέπειες αυτής της πολιτικής όσο ήταν εξόριστος, το κάψιμο των βιβλίων του αλλά και των άλλων, αλλά και τις απίστευτες ταλαιπωρίες και μαρτύρια και τον τραγικό θάνατο που είχαν υποστεί άνθρωποι αθώοι σαν τον προτεστάντη Jean Calas που κατηγορείτο άδικα για τον φόνο του γιου του και τον François-Jean de la Barre που αποκεφαλίστηκε και κάηκε στην πυρά με καρφωμένο στο στήθος το Φιλοσοφικό Λεξικό του Βολταίρου επειδή δεν χαιρέτησε μια θρησκευτική πομπή. Ένα από τα αποφθέγματά του ήταν «Οι προλήψεις βάζουν τον κόσμο στις φλόγες, ενώ η φιλοσοφία τις σβήνει».
Το πιο συχνά παρατιθέμενο ως ρητό του Βολταίρου τελικά δεν έχει καταγραφεί από εκείνον, απλά είναι σύμφωνο με την πολιτική του θέση: «Διαφωνώ με όσα λες, αλλά θα υπερασπιστώ μέχρι θανάτου το δικαίωμά σου να το λες». Είναι λόγια της Evelyn Beatrice Hall, υπό το ψευδώνυμο S. G. Tallentyre στο βιογραφικό βιβλίο της του 1906 Οι φίλοι του Βολταίρου.
Ο Βολταίρος είχε γράψει ένα τεράστιο αριθμό επιστολών κατά τη διάρκεια της ζωής του, περί τις 20,000 επιστολές. Η συλλογική έκδοση αυτών των επιστολών από τον Theodore Besterman του 1964, ανέρχεται στους 102 τόμους. Στην επικοινωνία του με την Αικατερίνη τη Μεγάλη ο Βολταίρος (σαν σύγχρονος Πλάτων) χλευάζει τη δημοκρατία. Γράφει σχετικά: «Σχεδόν τίποτα μεγάλο δεν έχει γίνει στον κόσμο παρά μόνο από την ευφυΐα και την πυγμή ενός μόνο ανθρώπου που πολεμά τις προκαταλήψεις του πλήθους».
Όπως και οι περισσότεροι στοχαστές του Διαφωτισμού, έτσι και ο Βολταίρος ήταν ντεϊστής, υποστηρικτής ενός θεού που δημιούργησε και έθεσε σε κίνηση το σύμπαν χωρίς την παραμικρή παρέμβαση μετά και χωρίς τις υποτιθέμενες επικοινωνίες θεού και ανθρώπου. Σε μια μελέτη του 1763, ο Βολταίρος υποστήριζε την ανεκτικότητα απέναντι στις άλλες θρησκείες και εθνότητες: "Δεν απαιτείται μεγάλη τέχνη ή μεγαλειώδη και εξασκημένη ευγλωττία για να αποδείξεις ότι οι Χριστιανοί πρέπει να ανέχονται η μία μερίδα την άλλη. Εγώ όμως προχωρώ παραπέρα: Θα έλεγα ότι πρέπει να θεωρούμε όλους τους ανθρώπους ως αδελφούς. Τι; Τον Τούρκο αδελφό μου; Τον Κινέζο αδελφό μου; Τον Εβραίο; Τον Σιαμέζο; Ναι, χωρίς αμφιβολία. Δεν είμαστε όλοι παιδιά του ίδιου πατέρα και πλάσματα του ίδιου θεού;" Σε μια από τις πολλές αποκηρύξεις του των ιερέων κάθε θρησκευτικής σέκτας, ο Βολταίρος τους περιγράφει ως εκείνους που "σηκώνονται από ένα αιμομικτικό κρεβάτι, που κατασκευάζουν εκατό εκδοχές του θεού, μετά τρώνε και πίνουν τον θεό, οπότε αναγκαστικά μετά τον κατουρούν και τον αφοδεύουν", χλευάζοντας με τον πιο άγριο τρόπο τα χριστιανικά και τα όποια άλλα μυστήρια.
Συγκεκριμένα σε μια επιστολή του στον Φρειδερίκο Β΄ της Πρωσίας της 5 Ιανουαρίου του 1767, γράφει σχετικά με τον Χριστιανισμό: "Η δική μας (δηλ η Χριστιανική) θρησκεία είναι σίγουρα η πιο γελοία, η πιο παράλογη και η πιο αιματοβαμμένη θρησκεία που μόλυνε ποτέ αυτόν τον κόσμο. Η Εξοχότητά Σας θα προσφέρει στην ανθρωπότητα μια αιώνια υπηρεσία ξεριζώνοντας αυτή την άθλια πρόληψη, δεν εννοώ μεταξύ των ανθρώπων του όχλου που άλλωστε δεν είναι άξιοι να διαφωτιστούν και οι οποίοι είναι πρόθυμοι για κάθε ζυγό, εννοώ μεταξύ των έντιμων ανθρώπων που σκέπτονται και μεταξύ αυτών που επιθυμούν να σκέπτονται. ... Το μόνο μου παράπονο πεθαίνοντας είναι ότι δεν μπορώ να σας βοηθήσω σε αυτή την ευγενή επιχείρηση, την πιο καλή και πιο σεβαστή που μπορεί να διακρίνει ο ανθρώπινος νους."
Η άποψη του Βολταίρου για την Γραφή δεν είναι ευδιάκριτη. Αν κει είναι επηρεασμένος από τα Σοκινιανά (αντι-τριαδικά) γραπτά όπως το Bibliotheca Fratrum Polonorum, η σκεπτικιστική του στάση στη Βίβλο διαχώρισε τον Βολταίρο από τους Ουνιταριστές (Unitarian) αντι-τριαδικούς θεολόγους, όπως ο Fausto Sozzini, αλλά και από τους συγγραφείς που συνδύαζαν τη βιβλική σκέψη με την πολιτική ανάλυση, όπως ο John Locke.
Σε μια επιστολή του 1740 και πάλι προς τον Φρειδερίκο, ο Βολταίρος αποδίδει στον Προφήτη Μωάμεθ μια κτηνωδία που "σίγουρα κανείς άνθρωπος δεν μπορεί να του τη συγχωρήσει " που υποθέτει ότι πηγάζει από τις προλήψεις. Σχετικά με τον Προφήτη συνεχίζει στο ίδιο ύφος ο Βολταίρος στην επιστολή του: "Αλλά ότι ένας καμηλιέρης θα υποδαύλιζε την ανάσταση του χωριού του, ότι με μια ομάδα άθλιων ακολούθων θα τους έπειθε ότι συνομιλεί με τον άγγελο Γαβριήλ, ότι θα υπερηφανευόταν ότι έχει μεταφερθεί στον ουρανό, απ’ όπου και παρέλαβε ένα μέρος αυτού του ανεκδιήγητου βιβλίου, του οποίου κάθε σελίδα κάνει την κοινή λογική να ανατριχιάζει, ότι για να αποτίσει φόρο τιμής σε αυτό το βιβλίο θα περνούσε τη χώρα του διά πυρός και σιδήρου, ότι θα έκοβε τους λαιμούς πατεράδων και ότι θα απήγαγε τις κόρες τους, ότι θα έδινε στους νικημένους του την επιλογή του Ισλάμ ή του θανάτου, είναι σίγουρα πράγματα που κανείς άνθρωπος δεν μπορεί να δικαιολογήσει, αν τουλάχιστον δεν έχει γεννηθεί Τούρκος ή αν η πρόληψη δεν έχει σβήσει όλο το φυσικό φως μέσα του.
Σχολιάζοντας τα ιερά βιβλία των Ινδουιστών, τις Βέδες, ο Βολταίρος επισημαίνει: «Η Βέδα ήταν το πιο πολύτιμο δώρο για το οποίο η Δύση θα είναι πάντα υποχρεωμένη στην Ανατολή». Ο Βολταίρος ήταν πολύ επηρεασμένος από τον Κομφούκιο, βλέποντας την ιδέα του Κομφουκιανικού ορθολογισμού ως μία εναλλακτική στο Χριστιανικό δόγμα. Επαινούσε τα Κομφουκιανά ήθη και την πολιτική, παρουσιάζοντας την κοινωνικοπολιτική ιεραρχία της Κίνας ως ένα πρότυπο για την Ευρώπη. «Ο Κομφούκιος δεν ενδιαφέρεται για το ψεύδος, δεν υποκρίνεται ότι είναι προφήτης, δεν ισχυρίζεται καν ότι εμπνέεται, δεν διδάσκει κάποια νέα θρησκεία, δεν χρησιμοποιεί αυταπάτες, ούτε καν κολακεύει τον αυτοκράτορα υπό τον οποίο ζει...»
Όταν ο Rousseau έστειλε στον Βολταίρο ένα αντίγραφο του βιβλίου του Λόγος περί της Ανισότητος ο Βολταίρος απάντησε, σημειώνοντας την διαφωνία του με τις απόψεις που εκφράζονται στο βιβλίο: Κανείς δεν ξόδεψε τόσο πολλή νοητική ουσία για να πείσει τους ανθρώπους να ξαναγίνουν ζώα. Διαβάζοντας κάποιος το βιβλίο σας καταλαμβάνεται από την επιθυμία να περπατήσει και πάλι στα τέσσερα. Επειδή όμως πάνε πάνω από εξήντα χρόνια που έχασα αυτή τη συνήθεια, είναι αδύνατο για μένα να την επαναφέρω».
Κατά τον Hugo: "Μέσα από το όνομα του Βολταίρου μπορείς να χαρακτηρίσεις όλον τον 18ο αιώνα. Ο Goethe θεωρούσε τον Βολταίρο την σημαντικότερη λογοτεχνική μορφή της σύγχρονης εποχής και πιθανόν όλων των εποχών. Κατά τον Diderot, η επίδραση του Βολταίρου στους μεταγενέστερους θα επεκταθεί μέσα στους αιώνες. Ο Ναπολέων σχολίαζε ότι ‘θα πολεμούσα υπέρ του Rousseau κατά των φίλων του Βολταίρου, αλλά σήμερα θα έκανα το αντίθετο. Όσο διαβάζω Βολταίρο τόσο τον αγαπώ. Είναι υπόδειγμα ορθού λόγου, μακριά από κάθε τσαρλατανισμό και φανατισμό’. Ο Φρειδερίκος ο Μέγας θεωρούσε την μεγαλύτερη τύχη του ότι έζησε την εποχή του Βολταίρου με τον οποίο αλληλογραφούσε καθ’ όλη τη βασιλεία του μέχρι τον θάνατο του Βολταίρου. Στην Αγγλία, η οπτική του Βολταίρου επηρέασε τους Godwin, Paine, Mary Wollstonecraft, Bentham, Byron και Shelley.
