Andreas Rudolph Bodenstein von Karlstadt (born 1486 in Karlstadt - died 24 December 1541 in Basel), known as Andreas Karlstadt , was a German Protestant theologian, dean of the University of Wittenberg, a contemporary of Martin Luther, a reformer of the Early Reformation, one of the most important figures who shaped Protestant thought.
Karlstadt worked as a reformer on his own initiative, and after his confrontation with Luther he turned his alliance from Lutheran to Calvinist camp, then to extreme reform and finally again to Calvinism.
During the Worms Diet (Jan.-May 1521), and while Luther was hiding at Wartburg Castle, Karlstadt worked for reform in Wittenberg. On Christmas Day 1521, he performed the first Divine Thanksgiving Mass. He did not lift up the elements of divine communication, wore secular clothing during the service and removed any reference to sacrifice from the traditional Liturgy.
Ελληνική εκδοχή
Ο Andreas Rudolph Bodenstein von Karlstadt (γενν. 1486 στο Karlstadt – θαν. 24 December 1541 στη Βασιλεία), γνωστός ως Andreas Karlstadt ήταν Γερμανός προτεστάντης θεολόγος, πρύτανις του Πανεπιστημίου του Wittenberg, σύγχρονος του Μαρτίνου Λούθηρου, μεταρρυθμιστής της πρώιμης Μεταρρύθμισης, από τα πλέον σημαντικά πρόσωπα που διαμόρφωσαν την Προτεσταντική σκέψη.
Όταν ο Φρειδερίκος Γ’, Εκλέκτορας της Σαξονίας έκρυψε τον Λούθηρο στο (1521–1522), οι Karlstadt και Thomas Müntzer ξεκίνησαν την εικονοκλαστική τους κίνηση στο Wittenberg.
O Karlstadt λειτούργησε ως μεταρρυθμιστής με δική του πρωτοβουλία, και μετά τη σύγκρουσή του με τον Λούθηρο έστρεψε τη συμμαχία του από το Λουθηρανικό στο Καλβινιστικό στρατόπεδο, στη συνέχεια στο ακραίο μεταρρυθμιστικό και τέλος και πάλι στο Καλβινιστικό. Αρχικά έδρασε ως ένας από τους πολλούς Λουθηρανούς μεταρρυθμιστές στο Wittenberg. Ταξίδεψε πολύ μέσα στα όρια της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, επισκεπτόμενος Γερμανόφωνες, Γαλλόφωνες και Ιταλόφωνες χώρες. Προς το τέλος της ζώης του συμμάχησε μα τον Heinrich Bullinger στην Ελβετία και εργάστηκε στη Βασιλεία, όπου και πέθανε. Όντας πιο κοντά στην Καλβινιστική πλευρά, εν τούτοις είχε μέχρι τέλους τις δικές του διακεκριμένες θεολογικές απόψεις.
Ας δούμε πιο αναλυτικά την πορεία του.
Πριν το 1515, ο Karlstadt ήταν υποστηρικτής ενός τροποποιημένου σχολαστικισμού. Ήταν ένας ‘κοσμικός’ κληρικός με καμία τυπική σύνδεση με κάποιο μοναστικό τάγμα. Οι πεποιθήσεις του δοκιμάστηκαν κατά τη διάρκεια διαμονής του στη Ρώμη, όπου όπως αναφέρει είδε μεγάλης έκτασης διαφθορά στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, και σε ένα έγγραφο του της 16ης Σεπτεμβρίου του 1516 κατέγραψε μια σειρά 151 θέσεων (διαφορετικές από τις 95 θέσεις του Λούθηρου του 1517 με την γνωστή του επίθεση κατά των συγχωροχαρτίων).
Το 1519, ο Johann Eck προκάλεσε τον Karlstadt στην λεγόμενη Δημόσια Συζήτηση της Λειψίας (Leipzig Debate), τον Ιούνιο και Ιούλιο του 1519 στο Pleissenburg Castle στη Leipzig. Ο Karlstadt, αισθάνθηκε την ανάγκη να υπερασπιστεί τον Λούθηρο έναντι των κριτικών σχολίων του Eck πάνω στις 95 θέσεις του Λούθηρου. Η Συζήτηση αφορούσε τα δόγματα της ελεύθερης βούλησης και της χάριτος. Ο Eck προσκάλεσε τον Λούθηρο να συμμετάσχει στην Συζήτηση και μόλις εκείνος έφτασε, ο Eck επεξέτεινε τα θέματα περιλαμβάνοντας και την ύπαρξη του καθαρτήριου, την πώληση συγχωροχαρτίων, την αναγκαιότητα χρήσης μεθόδων τιμωρίας και την νομιμότητα της παπικής εξουσίας. Η διαλεκτική ικανότητα του Eck οδήγησε τον Λούθηρο σε ανοικτή αποδοχή θέσεων που ήταν σαφώς αιρετικές ως προς την Καθολική νομιμότητα. Δηλαδή ο Λούθηρος διακήρυξε ότι η sola scriptura (μόνο η γραφή) ήταν η βάση της Χριστιανικής πίστης, ότι ο Πάπας δεν είχε καμία ισχύ καθώς αυτό δεν αναφέρεται πουθενά στη Βίβλο και καταδίκασε την πώληση συγχωροχαρτίων στους λαϊκούς με κσοπό την μείωση της διάρκειάς τους στο Καθαρτήριο εφόσον δεν υπήρχε καμία αναφορά του Καθαρτηρίου στη Βίβλο. Επίσης διακηρύχθηκε και η θέση του Λούθηρου σχετικά με την πράξη του καψίματος των αιρετικών (με σαφή αναφορά στον Jan Huss) που αργότερα συνοψίστηκε ως Haereticos comburi est contra voluntatem Spiritus (Είναι ενάντιο στο Πνεύμα η καύση των αιρετικών), μια φράση που επικρίθηκε ιδιαίτερα στο μετέπειτα διάταγμα – βούλα του Πάπα Λέοντα Ι’ Exsurge Domine. Με τη βούλα αυτή της 15ης Ιουνίου 1520 ο απαγορεύεται στον Λούθηρο το κήρυγμα και η καταγραφή των απόψεών του και επίσης απειλείται με αφορισμό. Η βούλα αυτή συνάντησε μεγάλη αντίδραση στη βορειοδυτική Γερμανία, όπου ο Λούθηρος είχε ισχυρές συμπάθειες. Και οι δυο μεταρρυθμιστές παρέμειναν σταθεροί στις θέσεις τους με αποτέλεσμα τον αφορισμό τους το 1521 με την Παπική Βούλα Decet Romanum Pontificem.
Κατά τη διάρκεια της Δίαιτας του Worms (Ιαν - Μαϊ. 1521), και όσο ο Λούθηρος κρυβόταν στο Wartburg Castle, ο Karlstadt εργαζόταν για τη μεταρρύθμιση στο Wittenberg. Την ημέρα των Χριστουγέννων του 1521, τέλεσε την πρώτη λειτουργία θείας ευχαριστίας των Μεταρρυθμιστών. Δεν σήκωσε τα στοιχεία της θείας κοινωνίας, φορούσε κοσμικά ρούχα κατά τη διάρκεια της λειτουργίας και αφαίρεσε κάθε αναφορά στη θυσία από την παραδοσιακή Λειτουργία. Κραύγασε μάλλον παρά ψιθύρισε τους λόγους (Τούτο εστί το σώμα μου κλπ.) στα γερμανικά και όχι στα λατινικά, απέρριψε την εξομολόγηση ως προαπαιτούμενο της κοινωνίας και άφησε τους συμμετέχοντες να παίρνουν μόνοι τους τον άρτο και τον οίνο κατά τη διάρκεια της Κοινωνίας.
Τον Ιανουάριο του 1522, το συμβούλιο της πόλη του Wittenberg τον εξουσιοδότησε για απομάκρυνση των εικόνων από τις εκκλησίες και επικύρωσε τις αλλαγές που εισήγαγε ο Karlstadt στα Χριστούγεννα. Ο Karlstadt έγραψε την διατριβή του Περί της Απομάκρυνσης των εικόνων και σχετικά με το ότι δεν πρέπει να υπάρχουν ζητιάνοι μεταξύ των χριστιανών το 1522, λίγο μετά την εξουσιοδότησή του από το συμβούλιο της πόλης. Την 19η Ιανουαρίου ο Karlstadt νυμφεύθηκε την Anna von Mochau, την 15-χρονη κόρη ενός ξεπεσμένου ευγενούς. Την 20η Ιανουαρίου η αυτοκρατορική κυβέρνηση και ο Πάπας έδωσαν εντολή στον Φρειδερίκο τον Σοφό, Εκλέκτορα της Σαξονίας, να ακυρώσει τις αλλαγές. Ο Φρειδερίκος επανέφερε το μεγαλύτερο μέρος της Λειτουργίας στην αρχική Καθολική της μορφή, αλλά σε μια επιστολή του προς το Συμβούλιο του Wittenberg, σημείωσε την προσωπική του συμπάθεια για τον Karlstadt.
Τον Μάιο του 1523, ο Karlstadt προσκλήθηκε αό την εκκλησία της Orlamünde ως πάστορας οπότε εκείνος το αποδέχθηκε άμεσα. Εκεί θεσμοποίησε όλες τις ριζικές μεταρρυθμίσεις, και η Orlamünde έγινε το πρότυπο της μεταρρύθμισης του εκκλησιάσματος (congregationalist reformation). Η εκκλησιαστική μουσική και τέχνη τέθηκαν στο περιθώριο, κηρύχθηκε ο γάμος των κληρικών και απορρίφθηκε η βρεφική βάπτιση. Επίσης στην Orlamünde ο Karlstadt αρνήθηκε την φυσική αλλά βεβαίωσε την πνευματική παρουσία του Χριστού στη θεία κοινωνία.
Από την άνοιξη του 1524, ο Λούθηρος άρχισε την καμπάνια εναντίον του Karlstadt, αρνούμενος το δικαίωμά του να εκδίδει και να κηρύττει χωρίς την άδειά του. Τον Ιούνιο ο Karlstadt παραιτήθηκε από αρχιδιάκος. Τον Ιούλιο, ο Λούθηρος εξέδωσε την Επιστολή του στους Πρίγκιπες της Σαξονίας, όπου υποστηρίζει ότι οιThomas Müntzer και Karlstadt βρίσκονται σε συμφωνία και ότι είναι αμφότεροι επικίνδυνοι σεχταριστές με επαναστατικές τάσεις.
Την 22α Αυγούστου του 1524, ο Λούθηρος κήρυττε στην Ιένα. Ο Karlstadt κρύφθηκε στο πλήθος και έγραψε στον Λούθηρο ζητώντας να τον δει. Αυτό οδήγησε στην γνωστή συνάντηση στο Black Bear Inn όπου έλαβε χώρα μια συζήτηση καταγραμμένη από τον Martin Reinhardt και εκδομένη μέσα σε ένα μήνα. Υπήρχαν διάφορες παρεξηγήσεις μεταξύ των δυο ανδρών. Όπως για παράδειγμα η επιμονή του Λούθηρου για την επαναστατικότητα του Karlstadt, παρά το γεγονός ότι ο Karlstadt είχε σαφώς απορρίψει τη βία στο όνομα της θρησκείας και είχε αρνηθεί στην πρόσκληση του Thomas Müntzer να συμμετάσχει στην Λίγκα των Εκλεκτών. Τον Σεπτέμβριο το 1524, ο Karlstadt εξορίστηκε από την Σαξονία από τον Φρειδερίκο τον Σοφό και τον Γεώργιο, Δούκα της Σαξονίας. Ο Λούθηρος έγραψε επίσης εναντίον του Karlstadt στο κήρυγμά του 1526 Η Θυσία του Σώματος και του Αίματος του Χριστού – Ενάντια στους Φανατικούς. Όταν ξέσπασε ο Πόλεμος των Χωρικών, οαπειλήθηκε η ζωή του Karlstadt και έγραψε στον Λούθηρο, ζητώντας του συμπαράσταση. Ο Λούθηρος τον περιέθαλψε μυστικά στο σπίτι του για οκτώ εβδομάδες.
Λόγω των εικονοκλαστικών διαταγμάτων των Andreas Karlstadt, Huldrych Zwingli και John Calvin με βάση την απαγόρευση της ειδωλολατρίας και της χάραξης εικόνων του θεού, πολλά αγάλματα και εικόνες καταστράφηκαν κατά τη διάρκεια αυθόρμητων ατομικών επιθέσεων αλλά και μη ελεγχόμενων εικονοκλαστικών εξεγέρσεων. Ο Έρασμος περιγράφει τι συνέβη στη Βασιλεία, σε μια επιστολή του 1529: «Προκάλεσαν τέτοιες ζημιές στις εικόνες των αγίων και στον ίδιο τον εσταυρωμένο, που είναι εκπληκτικό που δεν διασώθηκαν από κάποιο θαύμα. ... Δεν έμεινε ούτε ένα άγαλμα στις εκκλησίες, τους προθαλάμους, τα αίθρια και τα μοναστήρια. Οι τοιχογραφίες εξολοθρεύτηκαν με επιστρώσεις ασβέστη. Ό,τι καιγόταν ρίχτηκε στη φωτιά και τα υπόλοιπα χτυπήθηκαν και κομματιάστηκαν. Τίποτα δεν διασώθηκε ούτε από αγάπη ούτε για να πουληθεί».
Διωκόμενος από την Σαξονία, ο Karlstadt λειτούργησε ως κληρικός στην Ελβετία, στο Altstätten και την Ζυρίχη. Το 1534, πήγε στη Βασιλεία ως κληρικός στην εκκλησία του πανεπιστημίου και ως Καθηγητής Εβραϊκών και Κοσμήτορας του πανεπιστημίου. Έμεινε στη Βασιλεία ως τον θάνατό του από την πανούκλα την 24η Δεκεμβρίου του 1541.
Κατά τη διάρκεια της ζωής του ο Karlstadt εξέδωσε περί τα 90 γραπτά σε περίπου 213 εκδόσεις. Μεταξύ των ετών 1518–1525, 125 τυπώθηκαν 125 από τα έργα του στη Γερμανία, περισσότερα από κάθε συγγραφέα, εκτός του Λούθηρου. Μια μεγάλη επίδραση του Karlstadt στον χώρο του Προτεσταντισμού ήταν η εγκατάλειψη της υποχρεωτικής αγαμίας. Νυμφεύθηκε τρία χρόνια πριν τον Λούθηρο και εξέδωσε πολλά έργα για το ζήτημα, τόσο στα λατινικά όσο και στα γερμανικά. Ως προς το ζήτημα των εικόνων και της λειτουργίας, επηρέασε άμεσα τον Zwingli και τους Αναβαπτιστές, και έμμεσα τους Βαπτιστές και τους Πρεσβυτεριανούς Προτεστάντες. Επηρέασε σημαντικά τον Melchior Hoffman, που εξάπλωσε τις ιδέες των Αναβαπτιστών στη βόρεια Γερμανία και στις Κάτω Χώρες. Στη συνέχεια, στο Amsterdam, οι θεμελιωτές των Άγγλων Βαπτιστών, John Smyth και John Murton, πήραν πολλές από τις κεντρικές διδασκαλίες τους από τους Αναβαπτιστές Waterlander Mennonites. Αλλά και οι Αντβεντιστές της Εβδόμης Ημέρας θεωρούν τις ιδέες του Karlstadt πηγή της διδασκαλίας τους, αν και δεν υπάρχει άμεση μαρτυρία για κάτι τέτοιο.
